Neidio i'r cynnwys

Robot dynoid

Oddi ar Wicipedia
Robot dynoid
Enghraifft o'r canlynoltype of robot Edit this on Wikidata
Mathrobot deudroed Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Ameca cenhedlaeth 1 yn y labordy yn Engineered Arts Ltd.

Robot gyda siâp y corff dynol yw robot dynoid (term a fathwyd o humanoid robot). Cânt eu dylunio i ryngweithio ag offer ac amgylcheddau dynol, at ddibenion arbrofol megis astudio cerdded a symud ar ddwy droed, neu at ddibenion eraill. Yn gyffredinol, mae gan robotiaid dynoid dorso, pen, dwy fraich, dwy goes a dwy droed, er y gall rhai robotiaid dynoid ddyblygu rhan o'r corff yn unig, er enghraifft, llaw neu ddwylo, neu o'r canol i'r pen. Mae gan rai robotiaid dynoid hefyd bennau sydd wedi'u cynllunio i efelychu nodweddion wyneb dynol fel llygaid a cheg. Mae'r Android yn ddynoid sydd wedi'i adeiladu i ymdebygu i fodau dynol yn esthetig.

Hanes[golygu | golygu cod]

Tarddodd y cysyniad o robot dynoid mewn llawer o wahanol ddiwylliannau ledled y byd. Mae rhai o'r adroddiadau cynharaf am y syniad o beiriant dynol yn dyddio i'r 4g CC ym Mytholeg Roeg a thestunau crefyddol ac athronyddol amrywiol o Tsieina. Yn ddiweddarach crëwyd prototeipiau ffisegol o ddynoid awtomatig yn y Dwyrain Canol, yr Eidal, Japan a Ffrainc.

Cymru[golygu | golygu cod]

Murlun yn Stryd Womanby, Caerdydd o ddynoid eiconig Y Dydd Olaf

Creodd y dewiniaid Gwydion ap Dôn a Math ddynoid benywaidd hardd, o flodau'r derw, banadl ac erwain, i fod yn wraig i Lleu Llaw Gyffes; galwyd hi'n Blodeuwedd. Ceir ei hanes ym Mhedwaredd Gainc y Mabinogi, sef Math fab Mathonwy. Gellir edrych ar y weithred hon fel hud a lledrith, neu fel disgrifiad cynnar o gynhyrchu android.[angen ffynhonnell]

Un o'r nofelau ffug-wyddonol yn y Gymraeg sy'n disgrifio 'peiriant yn ddyn a dyn yn beiriant', yw'r Dydd Olaf, a sgwennwyd yn 1967-8 gan Owain Owain.

Gwlad Groeg[golygu | golygu cod]

Creodd duw Groegaidd y gofaint, Hephaestus, sawl dynoid awtomata gwahanol mewn sawl chwedl. Yn yr Iliad gan Homer, creodd Hephaestus forwynion euraidd a'u trwytho â lleisiau tebyg i ddyn i wasanaethu fel offer neu offerynnau siarad.[1] Mae myth Groegaidd arall yn manylu ar sut y creodd Hephaestus awtomaton efydd enfawr o'r enw Talos i amddiffyn ynys Creta rhag goresgynwyr.[2]

Tsieina[golygu | golygu cod]

Yn y 3g CC, manylodd testun athronyddol Taoaidd o'r enw Liezi, a ysgrifennwyd gan yr athronydd Tsieineaidd Lie Yukou, y syniad o awtomaton dynoid. Mae'r testun yn cynnwys sôn am beiriannydd o'r enw Yan Shi a greodd robot maint dyn ar gyfer pumed brenin Brenhinllin Zhou Tsieineaidd, sef y Brenin Mu.[3] Adeiladwyd y robot yn bennaf o ledr a phren. Yr oedd gallu cerdded, canu, a symud pob rhan o'i chorff.[3]

Irac-Iran[golygu | golygu cod]

Yn y 13g, dyluniodd peiriannydd Mwslimaidd o Fesopotamia, sef Ismail al-Jazari ddynoidau amrywiol. Creodd robot-weinyddes a fyddai'n dosbarthu diodydd o gronfa hylif ac yn ymddangos allan o ddrws awtomatig i'w gweini.[4] Defnyddiwyd awtomaton arall a greodd ar gyfer golchi dwylo i ail-lenwi basn â dŵr ar ôl cael ei wagio.[5]

Yr Eidal[golygu | golygu cod]

Model o robot gyda gweithrediadau mewnol, mecanyddol gan y gwyddonydd Leonardo da Vinci

Yn y 1400au, datblygodd Leonardo da Vinci cysyniad robot mecanyddol cymhleth wedi'i orchuddio â siwt o arfwisg, a oedd yn gallu eistedd, sefyll a symud ei freichiau'n annibynnol.[6] Roedd y robot cyfan yn cael ei weithredu gan system o bwlïau a cheblau.

Dynoidau cyfoes[golygu | golygu cod]

Robot iCub yng Ngŵyl Wyddoniaeth Genoa, yr Eidal, yn 2009

Mae dynoidau bellach yn cael eu defnyddio ar gyfer ymchwil a hynny o fewn sawl maes gwyddonol. Astudir strwythur ac ymddygiad y corff dynol (biomecaneg) i adeiladu robotiaid dynoid. Ar yr ochr arall, mae'r ymgais i efelychu'r corff dynol yn arwain at well dealltwriaeth ohono. Mae gwybyddiaeth ddynol yn faes astudio sy'n canolbwyntio ar sut mae bodau dynol yn dysgu o wybodaeth synhwyraidd er mwyn caffael sgiliau. Defnyddir y wybodaeth hon i ddatblygu modelau rhifyddol o ymddygiad dynol, ac mae wedi gwella dros amser.

Yn 2024 un o'r dynoidau a ddatblygwyd orau oedd Optimws a grewyd gan Tesla ac oedd yn defnyddio'r un dechnoleg AI a thechnoleg ceir i hunan yrru.

Awgrymwyd y bydd robot wedi'i ddatblygu'n iawn yn gwella bywydau bodau dynol. Gweler trawsddynoliaeth.

Mewn ffuglen wyddonol[golygu | golygu cod]

Mae thema gyffredin ar gyfer darlunio dynoidau mewn ffuglen wyddonol yn ymwneud â sut y gallant helpu bodau dynol mewn cymdeithas neu'n groes i hyn: yn fygythiad i ddynoliaeth (fel yn y Dydd Olaf).[7] Mae'r thema hon yn ei hanfod yn cwestiynu a yw deallusrwydd artiffisial yn rym da neu ddrwg i ddynolryw.[7] Enghraifft o ddynoid da, sydd o fudd i bobl, yw Commander Data yn Star Trek a C-3PO yn Star Wars.[7] Ar y llaw arall, mae 'r T-800 yn Terminator a Megatron yn Transformers yn ddynoidau drwg, peryglus.[7]

Ceir thema amlwg arall mewn ffuglen wyddonol am ddynoidau (robotiaid dynol) sy'n canolbwyntio ar bersonoliaeth. Mae rhai ffilmiau, yn enwedig Blade Runner a Blade Runner 2049, yn archwilio a ddylai bod synthetig, adeiledig gael ei ystyried yn berson ai peidio. Dyma hefyd prif thema'r nofel Y Dydd Olaf a sgwennwyd yn 1967-8.[8] Yma, mae'r awdur yn archwilio nodweddion dynol fel cariad, ac androidau sy'n anwahanadwy oddi wrth fodau dynol, ond eto nid oes ganddynt yr un hawliau â bodau dynol. Mae'r thema hon i'w gael mewn nofelau a ffilmiau diweddar sy'n annog cydymdeimlad y gynulleidfa tra hefyd yn tanio anesmwythder at y syniad bod robotiaid dynol yn dynwared bodau dynol yn rhy agos.[9]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Gera, Deborah Levine (2003). Ancient Greek ideas on speech, language, and civilization. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-925616-0. OCLC 52486031.
  2. ↑ University, Stanford (2019-02-28). "Ancient myths reveal early fantasies about artificial life". Stanford News (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-03.
  3. ↑ 3.0 3.1 Needham, Joseph (1991). Science and Civilisation in China: Volume 2, History of Scientific Thought. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-05800-1.
  4. ↑ @NatGeoUK (2020-08-01). "Medieval robots? They were just one of this Muslim inventor's creations". National Geographic (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-03.
  5. ↑ Rosheim, Mark E. (1994). Robot Evolution: The Development of Anthrobotics. Wiley-IEEE. tt. 9–10. ISBN 0-471-02622-0.
  6. ↑ Moran, Michael E. (2006-12-01). "The da Vinci Robot". Journal of Endourology 20 (12): 986–990. doi:10.1089/end.2006.20.986. ISSN 0892-7790. PMID 17206888. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/end.2006.20.986.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Mubin, Omar; Wadibhasme, Kewal; Jordan, Philipp; Obaid, Mohammad (2019-03-22). "Reflecting on the Presence of Science Fiction Robots in Computing Literature" (yn en). ACM Transactions on Human-Robot Interaction 8 (1): 1–25. doi:10.1145/3303706. ISSN 2573-9522.
  8. ↑ Boissoneault, Lorraine. "Are Blade Runner's Replicants "Human"? Descartes and Locke Have Some Thoughts". Smithsonian Magazine (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-05.
  9. ↑ Ho, Chin-Chang; MacDorman, Karl F.; Pramono, Z.A. Dwi (2008). "Human Emotion and the Uncanny Valley: A GLM, MDS, and Isomap Analysis of Robot Video Ratings". 2008 3rd ACM/IEEE International Conference on Human-Robot Interaction (HRI). http://www.macdorman.com/kfm/writings/pubs/Ho2007EmotionUncanny.pdf.

Darllen pellach[golygu | golygu cod]

  • Carpenter, J., Davis, J., Erwin-Stewart, N., Lee. T., Bransford, J. & Vye, N. (2009). Cynrychiolaeth rhyw mewn robotiaid humanoid at ddefnydd domestig. International Journal of Social Robotics (rhifyn arbennig). 1 (3), 261‐265. Yr Iseldiroedd: Springer.
  • Carpenter, J., Davis, J., Erwin-Stewart, N., Lee. T., Bransford, J. & Vye, N. (2008). Peiriannau anweledig mewn swyddogaeth, nid ffurf: Disgwyliadau defnyddwyr o robot humanoid domestig. Trafodion y 6ed gynhadledd ar Ddylunio ac Emosiwn. Hong Kong, Tsieina.
  • Williams, Karl P. (2004). Adeiladu Eich Robotiaid Dynol Eich Hun: 6 Phrosiect Rhyfeddol a Fforddiadwy. Electroneg McGraw-Hill/TAB.ISBN 0-07-142274-9ISBN 0-07-142274-9 .ISBN 978-0-07-142274-1ISBN 978-0-07-142274-1 .

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Robot_dynoid&oldid=12441717"